Bằng cách nào để sống thọ trên 110 tuổi?

Sống đến 100 tuổi luôn là dịp để ăn mừng, nhưng ngày nay có quá nhiều người 100 tuổi đến nỗi các nhà khoa học chẳng buồn theo dõi họ nữa.

Hồi năm 2012, Liên Hiệp Quốc ước tính có khoảng 316.600 người trên 100 tuổi trên thế giới.

Cho đến năm 2050, con số này được dự đoán sẽ tăng lên hơn ba triệu người.

Những người siêu thọ

Có một nhóm người còn đặc biệt hơn nữa, đó là những người sống trên 110 tuổi.

Nhóm nghiên cứu lão khoa, một nhóm các nhà nghiên cứu toàn cầu có trụ sở ở Los Angeles, theo dõi dữ liệu của những người cao tuổi nhất trên thế giới.

Tính đến cuối tháng Ba 2015, có 53 người trên 110 tuổi hiện đang còn sống. Điều đáng buồn là người lớn tuổi nhất thế giới, cụ bà Misao Okawa ở Nhật Bản, 117 tuổi, đã được thông báo đã qua đời hôm 1/4.

Cụ Okawa sinh vào năm 1898 và hiện nay chỉ còn bốn người còn sống – ba người Mỹ và một người Ý, tất cả đều là nữ, có ngày sinh trước năm 1900.

Điều này có nghĩa là họ đã sống qua ba thế kỷ. Điều làm cho họ đặc biệt là thế giới sẽ phải chờ tới ít nhất là năm 2100 mới có thể có được một "bộ tứ đại thọ" khác - gồm bốn người sống qua ba thế kỷ.

Cụ Misao Okawa, sinh năm 1898, là một trong số ít người sống qua ba thế kỷ

Những người còn lại có thể sẽ ra đi trong vòng chưa tới 10 năm nữa do những người trên 110 tuổi thường chỉ giữ danh hiệu này trong khoảng thời gian ngắn.

Thời gian trôi qua không ngừng nghỉ có nghĩa là những người già nhất trên thế giới sẽ lần lượt ra đi.

Điều này khiến cho các chuyên gia trên trong nhiều lĩnh vực – sinh học, lịch sử, nhân chủng học văn hóa – đang cố gắng tìm hiểu những gì họ có thể từ những người đặc biệt này trong lúc họ vẫn còn sống và những bí quyết giữ gìn sức khỏe họ có thể truyền đạt lại cho chúng ta.

Đồng hồ sinh học chậm

Lý do hiển nhiên nhất để nghiên cứu những người lớn tuổi nhất hiện còn sống là tìm hiểu kinh nghiệm làm sao giữ sức khỏe lúc tuổi già.

Những người trên trăm tuổi ‘dường như sinh ra với đồng hồ sinh học chậm hơn tất cả chúng ta’, Stuart Kim, một nhà sinh học chuyên nghiên cứu về lĩnh vực phát triển sinh học ở Đại học Standford, nói. Khi họ 60 tuổi, họ trông như 40.

Khi họ 90 tuổi, họ chỉ giống như người 70. “Khi anh gặp họ,” Kim nói, “họ có bề ngoài và hoạt động trẻ hơn tuổi thật đến 20 tuổi.”

Hãy xem trường hợp của bà Besse Brown Cooper, sinh năm 1896 ở Tennessee. Bà sống thọ 116 tuổi 100 ngày và lập kỷ lục là người sống thọ thứ 10 từ trước đến nay mà thế giới biết được.

“Nhiều người mà tôi nói chuyện chỉ rùng mình gào lên: “Ôi Trời ơi, tôi không muốn sống lâu như thế đâu,” cháu nội của bà Besse là Paul Cooper, người đang điều hành một quỹ phi lợi nhuận đặt theo tên bà nội của ông và hỗ trợ những người sống trên 110 tuổi, nói.

Nhưng mặc dù tuổi tác của cụ Besse có làm cho người ta kinh sợ, bà nội của ông đối với ông không bao giờ có vẻ gì là già.

Bà không gặp chuyện gì để đi khám ở bác sỹ lão khoa. Bà sống ở nhà, ra vườn làm lụng cho tới khi 105 tuổi và bà đọc rất nhiều cho đến khi 113 tuổi.

Yếu tố di truyền

Các nhà nghiên cứu đang cố gắng tìm hiểu về nền tảng di truyền và môi trường vốn là lý do khiến cho cụ Besse sống lâu mà vẫn khỏe.

Đến nay, họ đã biết rằng yếu tố di truyền – tức là ai đó có họ hàng sống thọ – là một trong những yếu tố chính giúp cho họ sống lâu.

“Không có cách nào sống đến 110 tuổi trừ phi bạn sinh ra đã được hưởng may mắn về di truyền,” ông Jay Olshansky, một giáo sư y khoa tại Đại học Illinois, nói.

Tuy nhiên ông và các nhà nghiên cứu khác đã không thể xác định được gien cụ thể quyết định tuổi thọ, một phần là do rất khó có đủ mẫu phẩm để nghiên cứu những người siêu thọ.

Theo ông Thomas Perls, một giáo sư y khoa và lão khoa tại Đại học Boston và giám đốc của Nghiên cứu Người trăm tuổi New England tại Trung tâm Y khoa Boston, những nghiên cứu này sẽ không giúp ích nhiều cho chúng ta để có thêm nhiều người sống siêu thọ nữa nhưng sẽ giúp chúng ta tránh được hoặc trì hoãn những chứng bệnh như Alzheimer, đột quỵ, tim mạch và ung thư.

Nói cách khác, có thể sẽ không bao giờ có việc đa số chúng ta sống đến 110 tuổi, nhưng việc hiểu làm sao có người sống được đến mức đó có thể giúp cho phần còn lại của nhân loại tăng cơ hội sống một cuộc sống trọn vẹn hay khỏe mạnh đến tuổi 85 hay 90.

Kho báu lịch sử sống

Giá trị của những người sống siêu thọ đối với xã hội không chỉ là mục tiêu ích kỷ để đem lại lợi lạc cho chúng ta trong cuộc sống tuổi già.

Mỗi một người lớn tuổi là một kho tàng tri thức. Một số người còn gọi họ là kho báu lịch sử sống. Điều quan trọng nữa là những gì họ kể không được lọc lại qua lăng kính của bên thứ ba – nhà sử học, nhà làm phim tài liệu hay nhà báo – do đó rất đáng để ghi lại.

“Đó còn là việc giúp chúng ta hiểu sâu hơn,” Doug Boyd, giám đốc Trung tâm Louie B Nunn về lịch sử truyền miệng tại Thư viện Đại học Kentucky, nói.

Đó là lý do tại sao Boyd đang số hóa toàn bộ bộ sưu tập của ông về lịch sử truyền miệng với 9.400 đoạn thâu âm được tổ chức thành hệ thống dữ liệu khoa học và miễn phí.

Khi những câu chuyện này được đưa vào lớp học hay mạng xã hội, chúng sẽ bắt đầu định hình lại cách chúng ta nghĩ về lịch sử và những giá trị về kiến thức và kinh nghiệm sống trong cuộc đời của những người lớn tuổi.

“Tôi thật sự nghĩ rằng chúng ta sẽ bắt đầu có ký ức của công chúng năng động và hiểu biết hơn khi bức tường của lịch sử truyền miệng bắt đầu đổ xuống,” Boyd nói. “Những câu chuyện con người kể lại chuyện đời của họ và đối phó với những vấn đề trong cuộc sống của họ được ghi âm lại trực tiếp sẽ ngày càng có nhiều giá trị văn hóa.”

Góc nhìn khác

Cuộc đời kéo dài cũng giúp cho những người lớn tuổi những nhận định độc đáo về những gì xảy ra ở hiện tại.

“Đó là một góc nhìn rất khác,” Perls nói. Ông nhớ lại một lần trò chuyện với ông Walter Breuning, một người dân Montana sống đến 114 tuổi vào lúc cao điểm của đợt suy thoái kinh tế hồi năm 2008. “Cụ ấy nói với tôi rằng anh nên thử ăn cỏ mỗi ngày như chúng tôi hồi Đại suy thoái và khi đó anh mới thấy bây giờ cuộc sống của anh có tồi tệ hay không.”

Sự khôn ngoan của người lớn tuổi là điều mà các nền văn hóa ngoài phương Tây lâu nay vẫn rất trân trọng.

Ở Nhật Bản, 43% người lớn tuổi sống với con cháu – giảm đáng kể qua những thập niên qua – nhưng vẫn vượt xa các nền văn hóa phương Tây.

Bà Mayumi Hayashi, một nhà nghiên cứu tại Viện lão khoa tại Đại học King’s College London, lớn lên trong một gia đình ba thế hệ.

Ông bà của bà yêu thích sự hài hòa, chuộng trật tự cấp bậc trong xã hội và kính trọng hoàng đế Nhật Bản. Họ không ưa những ý kiến mạnh bạo và chủ nghĩa cá nhân. Họ đã đem đến một góc nhìn vào quá khứ của Nhật Bản.

“Văn hóa và giá trị của họ thật sự khác biệt đến nỗi đối với tôi chúng hoàn toàn lỗi thời,” Hayashi nói. “Tuy nhiên, có ông bà sống cạnh bên khi tôi trưởng thành khiến tôi càng ý thức hơn về người lớn tuổi và cho tôi thấy Nhật Bản đã du nhập các giá trị được Mỹ hóa như thế nào.”

Chúng ta thường quan niệm sai lầm là càng lớn tuổi thì con người ta càng yếu đi về mặt sức khỏe và tinh thần.

Nghiên cứu của Olshansky và các đồng sự cho thấy không có dữ liệu chứng minh cho quan niệm nhầm tưởng giữa sức việc sức khỏe đi xuống và tuổi tác cao lên.

“Hầu hết những vấn đề mà chúng ta cho rằng là do tuổi tác thực ra lại không phải là do tuổi tác mà là do những việc chúng ta làm, chẳng hạn như hút thuốc, uống rượu hay béo phì,” Perls nói.

Trên thực tế, nhiều người, thậm chí có những người 85 tuổi hoặc hơn, có sức khỏe như những người trẻ hơn 20 đến 30 tuổi. Tuổi tác theo nhiều các chuyên gia không phải là cách đánh giá đúng về sức khỏe.

Rachel Nuwer